رمضان و خاطرات

شیخ یوسف جمالی

الحمدلله والصلاة والسلام علی رسول الله و علی آله وصحبه و من والاه أما بعد:

رمضان که از راه می رسد خاطرات بسیار شیرینی را به همراه خود می‌آورد. خاطراتی که در عین شیرینی، دل هر مؤمنی را به درد می‌آورد. اما چطور می‌شود که این خاطرات خوش و شیرین دل انسان را به درد می آورد، خود قصه ای است که شنیدن دارد.

اما آن خاطرات؛ رمضان با خود خاطره ی نزول قرآن را به همراه دارد، رمضان خاطره ی جنگ بدر و مهمترین و سرنوشت سازترین نبرد تاریخی مسلمانان و رشادتهای مسلمین صدر اول را به یاد می‌آورد و شاید صدها خاطره‌ی دیگر، اما برای ما جنوبی‌ها رمضان تداعی کننده‌ی خاطره‌ی دیگری نیز هست، خاطرات استاد شهید و آن جماعت های تراویح و نمازهای بیادماندنی شب های رمضان و همچنین سخنرانیهای گیرا و جذاب در آن شب ها.

اما دردها هم از همین خاطرات است:

اگر به خاطره‌ی نزول قرآن توجه کنیم می‌بینیم که این روزها چنان در بین ما مهجور مانده که فقط اسم و رسمی از آن باقی مانده و بس و کمتر مسلمانی است که توجهی ویژه به معلومات و مضامین حیات بخش آن داشته باشد.

شاید کمتر به این موضوع دقت شده که چه ارتباطی بین قرآن و رمضان وجود دارد، مهمترین ارتباط این است که اولاً ما مسلمین به شکرانه‌ی نزول قرآن یک ماه تمام را روزه بگیریم تا بدینوسیله بتوانیم شکر قلیلی را از نعمات کثیر خداوند که در مقدمه‌ی آن نعمات، نعمت قرآن هست به جا آوریم و ثانیاً از آنجائیکه روزه زمینه ی تقوا را فراهم می‌سازد ما را بر آن دارد تا عملاً به مفاهیم قرآن عمل کنیم و بدانیم که در این جهان پر از جنگ و ظلم و ظلمت، در این جهان پر از قتل و کشتار و خشونت، تنها نیروی نجات بخش که می تواند نور مبین باشد قرآن است « إِنَّ هَـذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ » (الاسراء/۹) «این قرآن (مردمان را) به راهی رهنمود می‌کند که مستقیم ترین راهها (برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت) است» همان قرآنی که در رمضان نازل شده «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ» (البقره/۱۸۵) «ماه رمضان است که قرآن در آن فرو فرستاده شده است، تا مردم را راهنمایی کند و نشانه ها و آیات روشنی از ارشاد (به حق و حقیقت) باشد و (میان حق و باطل در همه ی ادوار) جدایی افکند»، پس باید روزه گرفت «فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ» (البقره/۱۸۵) «پس هر یک از شما این ماه را دریابد باید آن را روزه بدارد».

اما با یاد و خاطره ی بدر نیز دل هر انسان منصف و مؤمنی به درد می آید وقتی به یاد می‌آوریم که سلف ما چگونه از این مکتب جانانه دفاع کردند و چگونه خداوند، نصرت خود را شامل حال آنها گردانید، حال آنکه مقایسه‌ی حال ما و آن بزرگان به ما می گوید که: همه‌ی آن قهرمانیها را فراموش کرده ایم.

بدر یعنی جهاد با کفار، بدر یعنی امر به معروف و نهی از منکر، بدر یعنی مبارزه و شهادت، بدر یعنی غیظ کفار و حب مؤمنین، بدر یعنی وحدت صفوف مؤمنین و خلاصه، بدر یعنی بسیاری از مبانی اساسی و اصولی اسلام که ما امروز به شدت به آنها احساس نیاز می کنیم و با کمال تأسف تمامی این فرهنگ ها از بین ما رخت بر بسته و بجز خیال و داستانی از آنها چیزی باقی نمانده، رمضان رسیده که بدر را زنده کنیم، روح جهاد و غیرت را در خود زنده کنیم و یاد بگیریم که به جان هم نیفتیم چرا که « وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ» (الانفال/۴۶) «و (درمیان خود اختلاف و) کشمکش مکنید، (که اگر کشمکش کنید) درمانده و ناتوان می شوید و شکوه و هیبت شما از میان می رود» بلکه «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ» (الفتح/۲۹) «(کسانی که همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم هستند) در برابر کافران تند و سرسخت، و نسبت به یکدیگر مهربان و دلسوزند» باشیم.

و رمضان برای ما خاطره ی استاد و مرشد ما شیخ شهید، محمد ضیائی رحمه الله را تداعی می کند، رمضان که می رسد جای خالی او بیشتر احساس می شود، رادمردی که اهل قرآن و رمضان بود، مردی که ارزش قرآن و بدر را با هم فهمیده بود، و به همین خاطر هم قرآن را در بین ما زنده کرد، و گفتار و کردارش مفهوم بدر را جانی تازه بخشید.

در واقع او قرآن را به جامعه ی ما باز گرداند، می دانید با آن کلام گرم و دلنشین خود چقدر از بدر گفت؟ آخر خود از اهل بدر بود، اهل جهاد بود، و با حیات و ممات خود مفهوم قرآن را برای ما زنده کرد « قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ» (الانعام/۱۶۲) «بگو نماز و عبادت و زیستن و مردن من از آن خدا است که پروردگار جهانیان است».

و ما هم چاره ای نداریم جز به قرآن برگشتن:

گر تو خواهی مسلمان زیستن نیست ممکن جز به قرآن زیستن

چاره ای نداریم جز رو آوردن به ارزش های اصیل خود، البته وسیله ی آن نیز فراهم است: رمضان، با رمضان می شود پرواز کرد با رمضان می شود اوج گرفت، با رمضان می شود قرآن آموخت و با رمضان می شود زندگی کرد.