خانه / موضوعات / حدیث / نقل حدیث دروغین

نقل حدیث دروغین

الحمد لله رب العالمين والصلاه والسلام على أشرف الأنبياء وسيد المرسلين، أما بعد:

علمای امت اسلامی در نقل احادیث ضعیف در فضائل اعمال اختلاف نظر دارند، ولی هیچ یک از آنان اختلافی در ممنوعیت نقل حدیث دروغین را ندارند، وبدین علت علمایی همچون ابن الجوزی کتاب های خاصی را در رد احادیث دروغین نوشته اند، زیرا حدیث ضعیف احتمال این را دارد که صحیح باشد، ولی چون در صحت آن شک و تردید است به آن عمل نمی شود، همانطور که الله عزوجل می فرماید: «إِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا» (یونس:۳۶ ) (و در واقع، گمان در [وصول به‌] حقيقت هيچ سودى نمى‌رساند).

اما حدیث دروغین چنین وجهی را ندارد، زیرا یکی از راویان آن دروغگو می باشد که هیچ پروایی در دروغ نسبت دادن به رسول الله صلی الله علیه وسلم که ناقل وحی است ندارد، واین یکی از بزرگترین گناهان است، و بدون شک و تردید روایتش درست نیست، هرچند که راوی دروغگو شاید اصل روایتش صحیح باشد، ولی چون دروغگوست ما هیچ روایتی از او نمی پذیریم، و امام جوینی از پدرش تکفیر چنین کسانی که به خودشان جرأت دروغ بر رسول الله صلی الله علیه وسلم داده اند را نقل می کند، هرچند که امام جوینی خودش در این مسأله با پدر موافق نمی باشد! و علماء در گناه بودن نقل احادیث دروغ به مردم بدون بیان کردن دروغ بودنش اختلاف ندارند، مگر این که دروغ بودنش را پس از تحقیق و بررسی نداند!

(ن.ک: شرح نووی بر صحیح مسلم)، و رسول الله صلی الله علیه وسلم با نقل حدیث دروغین سخت برخورد کرده اند، که در این نوشته سخنی پیرامون این مطلب به میان آورده ام.

«عَنْ سَمُرَةَ بْنِ جُنْدَبٍ رضی الله عنه عَنْ النَّبِىَّ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «مَنْ حَدَّثَ عَنِّى بِحَدِيثٍ يُرَى أَنَّهُ كَذِبٌ فَهُوَ أَحَدُ الْكَاذِبِينَ ». تخريج مسلم در (مقدمه، باب وجوب الرواية عن الثقات و ترك الكذابين، حديث شماره ۱).

* ترجمه: از سَمُرَه بن جندب رضی الله عنه روايت است كه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «كسی كه سخنی از من نقل كند در حالی كه گمان می برد آن حديث دروغ است، پس آن ناقل خودش يكی از دروغ گويان می باشد ».

* توضيح: گويم: امام نووی / در منهاج شرح صحيح مسلم (۱/۱۲۳) می گويد: (حركت كلمه‌ ی “يُری” با ضمه ‌ی روی حرف ياء و “كاذبِين” با كسره ‌ی زیر حرف باء و يا “كاذبَين” با فتحه‌ ی روی حرف باء است…، وبعضی از ائمه “يَری” را با فتحه‌ ی روی حرف ياء نيز خوانده‌اند).

اما “يَری” با فتحه ‌ی روی ياء به معنای علم و دانستن است، امام ابوالعباس قرطبی در كتاب المفهم (۱/۱۱۲) درباره‌ی معنای ديگر “يَری” می گويد: (احتمال دارد اين كلمه در حديث به معنای ديدن باشد، كه گمان است، همان‌طور كه گفته می شود: چنين می بينم يعنی چنين به نظرم می رسد، و بر اساس هر دو معنای اين كلمه مقصود از مذمّت و بَد شماردن در حق كسی است كه به طور عمدی و با علم يا بر اساس گمانش دروغ بگويد.

و اما “يُري” با ضمه ی روی ياء .. معنايش گمان است.و فرموده ی رسول الله صلی الله علیه وسلم «فَهُوَ أَحَدُ الْكَاذِبِينَ» اين كلمه [يعني كاذبِين] با كسره‌ي زیر باء بر اساس جمع روايت شده‌ايم كه معنايش چنين است: «پس آن ناقل خودش يكي از دروغ گويان بر رسول الله صلی الله علیه وسلم مي‌باشد»، كسانی كه الله تعالی در حق آنان فرموده‌اند: «وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ تَرَى الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى اللَّهِ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ» (الزمر:۶۰) « و در روز قيامت كساني كه بر الله دروغ مي‌بندند را خواهي ديد كه روهايشان سياه است»، زيرا دروغ بر رسول الله صلی الله علیه وسلم دروغ بر الله تعالی است. و اين كلمه [يعني كاذبَين] با فتحه‌ي روی باء بر اساس مثنی بودن نيز روايت شده ‌است و معنايش چنين می ‌باشد: كسي كه حديث را روايت كرده و ناقل از او، بر اساس گمانشان يا علم آنها به دروغ بودن آن، هر دو دروغ‌گو هستند، اوّلی برای آنچه روايت كرده و دیگری برای حمل آن دروغ با وجود علمش و يا گمانش نسبت به آن دروغ.

دلالت اين حديث نيز چنين است كه ما بر حذر باشيم از اينكه روايتی را از رسول الله صلی الله علیه وسلم نقل كنيم مگر بعد از تحقيق درست بودن آن بر اساس علم يا گمان، و يا اينكه آن را نقل كنيم بر اساس بيان كردن دروغ بودن آن روايت؛ كه اين كار شامل اين حديث نمی باشد).

علمای اهل سنت در نقل احاديث فضايل اعمال كه كمی ضعف در آن هست اختلاف دارند و صحيح اين است كه نقل احاديث ضعيف در فضايل اعمال درست نيست! زيرا ما به حد كافی احاديث صحيح داريم, و چه قدر از احاديث صحيح هستند كه امروزه به آنها عمل نمی شود و ما بايد آنها را زنده كنيم و اگر اين احاديث ضعيف درست بود الله آنها را براي ما مثل احاديث صحيح حفظ می كرد. اما در نقل احاديث موضوع و دروغ در فضايل اعمال هيچ عالمی آن را اجازه نداده است و الله در قرآن چنين می فرمايد: « أَلَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِمْ مِيثَاقُ الْكِتَابِ أَنْ لَا يَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ » (الاعراف:۱۶۹) «مگر از آنان در كتاب (يعنی تورات) پيمان گرفته نشده است كه از زبان الله جز آنچه كه حق است نگويند »، در اين آيه درست است كه خطاب به يهود است ولی همان‌طور كه الله آنان را سرزنش می كند ما هم اگر مثل آنان چنين كاری را انجام دهيم سرزنش شده هستيم. پس ما بايد در نقل احاديث دقت و احتياط كنيم و از استفاده كردن از روايتی كه احتمال دروغ در آن باشد برحذر باشيم تا از جمله دروغ‌گويان به حساب نياييم.

درباره ی دکتر صلاح الدین جوهری

۲ دیدگاه

  1. الله متعال امثال شیخ جوهری را برای جامعه اهل سنت و جماعت ایران فراوان بگرداند و شیخ گرامی را از هر گزند و مصیبتی در امان نگاه دارد، آمین

  2. ضمن تقدیر و تشکر از علمای جنوب که با برنامه ریزی صحیح و بنیادی به کارهای دعوی و علمی فعالیت دارند تقاضا می شود که معهدی درباره علوم حدیث و حدیث شناسی نیز دایر گردد تا تشنگان علوم نبوی از احادیث نیز بهره کافی و وافی را ببرند.
    یک انتقاد هم دارم و آن این که چرا طرح ساماندهی مدارس در جنوب پذیرفته شده و برخی مناطق مانند مدارس اوز و خنج داره اجرا میشه.
    مثلا طلاب از برخی استان های سنی نشین مانند بلوچستان را پذیرش نمی کنند. نباید تن در داد و به اظهار نظر برخی از مسوولان که سلیقه ای عمل می کنند عمل نمود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

بیست − 1 =

-- بارگیری کد امنیتی --