آداب قربانی

شیخ موسی بازماندگان

قربانی: حیوانی که در روز عید و ایام تشریق به قصد تقرب و نزدیکی به خدا ذبح می شود.

اهمیت قربانی:

۱- جایگاه قربانی آن قدر والاست که هر مؤمنی در دعای استفتاح (وجهت) تکرار می کند که نماز و ذبح من برای رب العالمین است. پس ای مؤمن همانطوری که نماز را به جا می آوری برای خدا نیز قربانی کن.

{ قُل‎‏‎‎ْ إِنَّ صَلاَتِی وَ نُسُکی وَ مَحْیای وَ مَمَاتِی للهِ رَبِّ الْعَالَمِین} (انعام/۱۶۲)

بگو نماز، قربانی، زیستن و مردن من از آن خداست که پروردگار جهانیان است.

۲- قربانی نشانی از تقوای قلبی فرد می باشد.

{لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ } (حج: ۳۷)

۳- قربانی نشانی از تعظیم شعائر خدا نزد فرد مسلمانان می باشد که با ذبح حیوان به سوی خدا تقرب می جوید.

{ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ} (حج: ۳۲)

وکسی که اوامر و برنامه های الهی را بزرگ شمارد بی گمان این بزرگداشت نشانه ی تقوای دلهاست.

۴- رسول الله صلی الله علیه وسلم به جهت احیای این شعار هر سال قربانی داشتند.

۵- با این که رسول الله صلی الله علیه وسلم تا سال هفت هجری وضعیت اقتصادی خوبی نداشتند ولی با این حال هر سال به یک گوسفند اکتفا نکرده و دو گوسفند ذبح می نمودند.

رسول الله صلی الله علیه وسلم دو گوسفند شاخ دار سفید آمیخته با سیاه را قربانی می نمودند. (بخاری، رقم۵۵۶۵)

۶- ایجاد مهر و محبت بین اقوام و دوستان با هدیه دادن گوشت قربانی.

۷- صدقه دادن به فقرا و مساکین.

۸- نوعی تشبیه به حجاج.

۹- روز عید از افضلترین روزها نزد خداوند است در این روز دو عبادات مهم یعنی نماز عید و ذبح جمع می گردد.

۱۰- امر خداوند به پیامبر صلی الله علیه وسلم در سوره کوثر اشاره ای به نماز عید و قربانی است.

{فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ} (کوثر: ۳۲)

پس برای پروردگار خود نماز بخوان و قربانی بکن.

۱۱- قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «مَنْ كَانَ لَهُ سَعَةٌ وَلَمْ يُضَحِّ, فَلَا يَقْرَبَنَّ مُصَلَّانَا» (حدیث حسن/ابن ماجه رقم۳۱۲۳)

کسی که توانایی داشته باشد و قربانی نکند به مصلای ما نزدیک نشود.

هدف از نزدیک نشدن به مصلا ترک نماز نیست بلکه توبیخی است برای تارک قربانی.

آداب قربانی:

۱- شایسته است شخصی که می خواهد قربانی کند از اول ذی الحجه تا هنگام قربانی کردن، موی سر و موهای زاید بدن و ناخن هایش را کوتاه نکند.

ام سلمه رضی الله عنها همسر رسول الله صلی الله علیه وسلم می‎گوید: که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «کسی که ذبحی دارد و می‎خواهد قربانی کند هنگامی که هلال ذی الحجه دیده شد مو و ناخن هایش را کوتاه نکند تا اینکه قربانی کند.» (صحیح مسلم رقم ۱۹۷۷ )

توجه: این مورد مربوط به فردی است که قربانی می کند و برای بقیه اعضای خانواده نیست.

۲- شرایطی که در قربانی کردن باید رعایت شود:

الف) حیوان قربانی باید شتر، گاو، گوسفند و یا بز باشد.

ب) سن حیوان قربانی.

گوسفند یک سال، بز دو سال تمام، گاو دو سال تمام و شتر پنج سال تمام داشته باشد. در مجموع (۸/۳۶۵) قول دیگری از علما نقل شده که برای گوسفند سن شش ماه کامل و برای بز یک سال کامل کافی می‎باشد.

ج) حیوان قربانی، عیب و نقصی نداشته باشد.

رسول الله صلی الله علیه وسلم چهار عیب برای قربانی برشمردند:

۱- کوری واضح ۲- بیماری آشکار ۳- لنگی نمایان ۴- لاغری که چربی یا مغز استخوان ندارد. (حدیث صحیح/ترمذی رقم:۱۴۹۷)

علماء عیوبی همانند و یا بدتر از آن را بر این حدیث قیاس می گیرند. البته ماده، خصی و یا نزار بودن حیوان عیب به حساب نمی آید.

صفات قربانی:

الف) رنگ حیوان قربانی سفید یا روشن یا آمیخته از دو رنگ سیاه و سفید باشد و در صورت نبودن می توان حیوانی تیره رنگ یا سیاه، ذبح نمود. (حدیث حسن /احمد رقم: ۹۳۹۳)

رسول الله صلی الله علیه وسلم دو گوسفند شاخ دار سفید آمیخته با سیاه را قربانی می نمودند. (بخاری رقم ۵۵۶۵)

ب) چاق بودن قربانی

ابوامامة بن سهل رضی الله عنه می گوید: ما و مسلمین در مدینه گوسفندانمان را برای قربانی چاق می کردیم. (بخاری رقم۵۵۵۳)

ج) یک گوسفند و یا یک بز برای یک فرد و خانواده اش و شتر یا گاو برای هفت نفر و خانواده هایشان می باشد.

تذکر: فرد می تواند خانواده خود را در قربانی شریک کند.

ابوایوب انصاری رضی الله عنه می گوید: در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم هر فرد یک گوسفند را برای خود و خانواده اش قربانی می کرد. (حدیث صحیح/ابن ماجه رقم ۳۱۴۷)

جابر بن عبدالله رضی الله عنه می گوید: ما همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم مراسم حج انجام دادیم و شتر را برای هفت نفر و گاو را برای هفت نفر ذبح کردیم. (صحیح مسلم رقم۱۳۱۸)

* اعضای یک خانواده می توانند مبلغی را جمع کرده و به پدر خود کمک کنند تا بتواند گوسفندی را خریداری کرده و قربانی کند؛ اما افراد متعدد نمی توانند روی هم پول ریخته و گوسفندی بخرند و به اسم همه قربانی کنند.

ملاحظات:

الف) وقت قربانی بعد از نماز عید است.

جُنْدَب الْبَجَلِی رضی الله عنه می‎گوید: من روز عید قربان همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز خواندم و پیامبر صلی الله علیه وسلم بعد از نماز خطبه‎ای خوانده، سپس فرمودند: کسی که قبل از نماز، قربانی نموده بجای آن دوباره قربانی کند و کسی که قربانی نکرده با نام خدا قربانی کند. (صحیح مسلم رقم ۱۹۶۰)

ب) پایان وقت قربانی، غروب روز سوم از ایام تشریق ( روز ۱۳ ذی الحجه ) است.

ج) رسول الله صلی الله علیه وسلم هنگام ذبح قربانی می‎فرمودند:« بِاسْمِ اللهِ، وَ الله‏ُ اَکبَر». (صحیح مسلم / ۱۹۶۶)

د) مناسب است که شخص قربانی کننده از قربانی خودش بخورد( و می‎تواند برای خودش ذخیره کند) و از آن صدقه دهد.

{فَکلُوا مِنْهَا وَ أَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیر} (حج/ ۲۸)

پس خودتان از آن (قربانی) بخورید وبه بینوایان مستمند نیز بدهید.

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: بخورید و به دیگران صدقه دهید و ذخیره نمایید.(صحیح مسلم رقم ۱۹۷۳)

به همین دلیل بسیاری از علما مستحب می‎دانند که قربانی به صورت زیر تقسیم ‎شود:

۱- خوردن

۲- هدیه به اقوام و دوستان

۳- صدقه دادن فقرا و مستمندان

توجه: این تقسیم واجب نیست، مهم این است که فرد قربانی کند.

هـ) اجازه‎ی فروختن پوست و یا گوشت قربانی را ندارید و نمی‎تواند دستمزد قصاب را از قربانی بپردازد.

از علی رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم به من امر فرمودند: که شتر را قربانی و از گوشت و پوست آن صدقه کنم و چیزی از حیوان قربانی شده (به عنوان دستمزد) به قصاب ندهم و فرمودند: ما دستمزد (قصاب) را از نزد خودمان می‎دهیم.(صحیح بخاری ۳/ ۱۷۱۸– صحیح مسلم رقم ۱۳۱۷)

ی) قربانی کردن بهتر از صدقه دادن قیمت قربانی است؛ زیرا قربانی کردن و ریختن خون حیوان در راه خدا از شعائر دینی و سبب تقرب به خدا می‎باشد. { قُل‎‏‎‎ْ إِنَّ صَلاَتِی وَ نُسُکی وَ مَحْیای وَ مَمَاتِی للهِ رَبِّ الْعَالَمِین} (انعام/۱۶۲)

بگو نماز، حج، قربانی، زیستن و مردن من از آنِ خداست که پروردگار جهانیان است.

«تَقَبَّلَ اللهُ ضَحَایاکم»